Multiple sclerose (MS)

Het centrale zenuwstelsel verzendt als een controlecentrum elektrische pulsen via zenuwbanen. Rond de zenuwbanen zit een isolerende laag. Een witte vettige substantie genaamd myeline is het hoofdbestanddeel van deze isolatielaag. Bij mensen met multiple sclerose wordt het onomkeerbaar beschadigd door een afweerreactie van het immuunsysteem. Impulsen kunnen dus slechts langzaam of helemaal niet worden overgedragen door het lichaam. Ongeveer 25.000 mensen in Nederland hebben MS, wat vaak voor het eerst optreedt tussen de leeftijd van 20 en 40 jaar. Om onduidelijke redenen komt het vaker bij volwassen vrouwen voor.

De oorzaken van MS zijn tot op heden niet bekend. Er is vastgesteld dat bij deze aandoening specifieke afweercellen die normaal gesproken door het immuunsysteem worden gebruikt om te reageren op externe ziekteverwekkers, verkeerd zijn geprogrammeerd. In plaats van zich te verweren tegen externe aanvallen richt het zich op eigen weefsel (namelijk de myeline van de myelineschede en de eiwitten die de basis zijn van myeline). Er ontstonden in het verleden talloze theorieën over het ontstaan van multiple sclerose, en veel onderzoek werd uitgevoerd. Er lijken verbanden te bestaan met een genetische aanleg, en ook de rol van de Epstein-Barr- en HHV-6-herpesvirussen werd nauwkeurig onderzocht. Op dit moment wordt vermoed dat een hele reeks factoren tot de ontwikkeling van de ziekte leidt.

Bij MS-patiënten kunnen veel verschillende neurologische symptomen optreden. Hiertoe behoren gezichtsstoornissen (dubbelzien), stoornissen van de blaasfunctie, spastische verlamming van de ledematen, vermoeidheid en fijne motorische stoornissen. Deze symptomen komen vaak tot uiting in de vorm van aanvallen die bijvoorbeeld worden veroorzaakt door fysieke en mentale stress of ook door infecties. Ze kunnen verschillen in ernst en frequentie. Het ziekteprogressie van MS is gevarieerd:

Aanvankelijk komt MS vooral voor in de vorm van aanvallen (circa 85 tot 90 procent): één of meer neurologische symptomen treden slechts kort op, waardoor deze na enkele dagen weer (vrijwel) geheel verdwijnen.

Ongeveer 30 tot 40 procent van de patiënten die aanvankelijk aanvallen krijgen, ontwikkelen in de loop van 10 tot 15 jaar grotere beperkingen. Dit wordt dan een secundaire, chronische ziekteprogressie genoemd.

Bij 10 tot 15 procent van de patiënten begint de ziekte direct met de voornamelijk chronische, progressieve variant. De neurologische symptomen die optreden, nemen niet opnieuw af met de progressie van de ziekte. Dit is echter relatief zeldzaam. Gemengde vormen van deze basisvormen van de ziekte komen ook voor.

De behandelend neuroloog kan gebruik maken van een breed scala aan diagnostische procedures om vast te stellen of een patiënt MS heeft. Dit wordt echter voorafgegaan door de medische geschiedenis van het individu in detail vast te leggen (anamnese).

Als de anamnese het vermoeden van MS bevestigt, bieden klinische tests verdere informatie. Er worden uitgebreide analyses uitgevoerd van de motoriek, coördinatie, reflexen, visie en kracht van de patiënt. Dit maakt het mogelijk om de omvang van de schade aan neurologische functies en de getroffen hersengebieden te bepalen. Elektrofysiologische tests (het testen van het gevoel in de ledematen) kunnen ook worden gebruikt om de geleidbaarheid van de zenuwbanen te bepalen. Magnetische resonantiebeeldvorming (MRI) visualiseert de ontstoken gebieden van het centrale zenuwstelsel. Een andere onderzoeksmethode is een lumbaalpunctie of ruggenmergpunctie, waarbij het wervelkanaal van de patiënt tussen twee ruggenwervels wordt doorboord om een monster vloeistof af te nemen wat onderzocht kan worden.

Er bestaat momenteel geen behandeling die de oorzaken van multiple sclerose kan aanpakken. In tegenstelling tot eerdere aannames wordt bij vrijwel alle types van MS aanbevolen om beperkt te sporten. Wanneer MS-patiënten last hebben van spasticiteit, wordt regelmatige fysiotherapie en/of het gebruik van hulpmiddelen zoals orthesen aanbevolen. De therapie kan ook aangevuld worden met het toedienen van medicijnen.